Pierwsi Piastowie

Chrzest Polski w 966r. za czasów Mieszka I otworzył jej bez wątpienia drzwi do chrześcijańskiej Europy. Władcy państw zachodnich zaczęli nawiązywać kontakty polityczne z Polską. Mieszko zawarł sojusz z Czechami jeszcze przed przyjęciem chrztu, czyli w 965r. Przymierze to pomogło mu pokonać w 967r. Wieletów. Po przyjęciu nowej wiary, władca, który zjednoczył plemiona słowiańskie, kontynuował ekspansję terytorialną, pokonując jednego z władców niemieckich
w bitwie pod Cedynią w 972r. i zdobywając w ten sposób ujście Odry oraz Pomorze. Później przyłączył również Małopolskę oraz Śląsk. Aby zapewnić swojemu potomstwu prawo do władania nad głównymi częściami kraju po jego śmierci, wydał w 991r. dokument “Dagome iudex”, w którym oddał je pod opiekę papieża.
Następny władca, czyli pierwszy koronowany król Polski – Bolesław Chrobry, odniósł jeszcze większe sukcesy polityczne niż jego ojciec. W 1000r. w Gnieźnie odbył się zjazd. Cesarz niemiecki Otton III przybył z pielgrzymką do grobu św. Wojciecha. Bolesław Chrobry bardzo dobrze przyjął swojego gościa, a ten zaś nałożył mu na głowę swój diadem i obwieścił, iż jest on bratem cesarstwa Niemiec. Zwolnił także Polskę z obowiązku płacenia trybutu cesarstwu i dał Chrobremu prawo do inwestytury kościelnej. Otton III przedstawił również swoją wizję zjednoczonej Europy, w której Polska pełni jedną z kluczowych ról. Niestety, cesarz zmarł dwa lata później i tak zakończyła się obiecująca współpraca z cesarstwem. W 1002r. Bolesław Chrobry zajął Milsko i Łużyce, wcześniej należące do cesarstwa. Zaczęły się więc wojny polsko-niemieckie, zakończone w 1018r. pokojem w Budziszynie, na mocy którego wcześniej wspomniane tereny pozostawały w rękach polskiego władcy. W tym samym roku Bolesław Chrobry wyprawił się na Ruś i przyłączył Grody Czerwieńskie. W 1025r. władca został koronowany, co wzmocniło pozycję państwa na arenie międzynarodowej i podkreśliło niezależność od cesarstwa. Jednak jeszcze w tym samym roku Bolesław Chrobry zmarł.
Wkrótce po śmierci Chrobrego, jeszcze w 1025r. koronował się na króla jego syn – Mieszko II Lambert. Jednak wmieszał się w konflikty sukcesyjne w cesarstwie, więc w odwecie cesarz Konrad III w 1031r. zajął Milsko i Łużyce. Polska utraciła też Grody Czerwieńskie oraz Morawy. Potem, w wyniku konfliktu z bratem Bezprymem, Mieszko II musiał udać się na wygnanie, a kiedy w 1032r. ponownie objął panowanie, był zmuszony do zrzeczenia się tytułu królewskiego oraz uznania zwierzchnictwa cesarza. Król zmarł w 1034r., a osłabiona pozycja władcy zmusiła jego syna, Kazimierza, do opuszczenia kraju. Kryzys w państwie przejawiał się w wielu formach. Bunty niższych warstw ludności, odnowienie dawnych podziałów plemiennych oraz sprzeciw wobec chrześcijaństwa to tylko niektóre z poważnych problemów,
z którymi państwo musiało się zmierzyć. Ponadto, na państwo pogrążone w głębokim kryzysie, najechał Brzetysław – władca Czech. Zaniepokojony taką sytuacją władca Niemiec, poparł wygnanego Kazimierza. Ten zaś odzyskał ziemie południowe i zachodnie, Mazowsze i Śląsk,
a także zdobył Pomorze Gdańskie. Stąd jego przydomek – Odnowiciel.
Następnym władcą był, koronowany w 1076r. na króla Polski, Bolesław Śmiały. Wzmocnił on znacznie wpływy Polski na Węgrzech i poparł reformy papieża Grzegorza VII, więc Polska została przyjęta do grupy państw gregoriańskich. Jednak konflikt z biskupem krakowskim, Stanisławem, doprowadził do wygnania króla z kraju. Po nim na tronie zasiadł jego brat, Władysław Herman, ale rzeczywistą władzę w państwie sprawował palatyn Sieciech. Ta sytuacja doprowadziła do konfliktu Hermana z jego synami, Zbigniewem i Bolesławem, w wyniku którego musiał on podzielić kraj między synów (na dzielnice).
Dwaj wcześniej wspomniani synowie Hermana, po jego śmierci rozpoczęli walkę o władzę, zakończoną wygnaniem Zbigniewa przez Bolesława w 1108r. Następnie Polska została zaatakowana przez Henryka V 1109r., ponieważ Bolesław, zwany  Krzywoustym, odmówił płacenia trybutu na rzecz Niemiec. Potem jednak Krzywousty prowadził dość skuteczną politykę ekspansyjną i w udało mu się zająć pas ziem nad Notecią oraz Pomorze Gdańskie, a także uzależnić od Polski Pomorze Zachodnie. W 1138r. Bolesław Krzywousty wydał słynny testament, w którym dzielił kraj na dzielnice podzielone między synów: Władysława Wygnańca, Bolesława Kędzierzawego, Mieszka III Starego oraz Henryka Sandomierskiego (Kazimierz Pogrobowiec (Sprawiedliwy) zamieszkał z matką, Salomeą, w Łęczycy). Najstarszy z nich, senior, miał mieć również we władaniu dzielnicę senioralną (pryncypacką) oraz prowadzić główną politykę państwa. Tak doszło do rozbicia dzielnicowego w Polsce, trwającego aż do 1320r.

Rozbicie dzielnicowe

Pierwszy senior, Władysław, chciał wygnać juniorów z kraju i złamać w ten sposób zasadę senioratu. Jednak poniósł klęskę i w 1146r. został wygnany z kraju. Pryncepsem został więc Bolesław Kędzierzawy. Władcy niemieccy (Konrad III i Fryderyk Barbarossa) poparli Wygnańca i, w wyniku ich działań, Kędzierzawy musiał oddać Śląsk jego synom oraz złożyć na ręce Barbarossy hołd lenny. Jednak za późniejszych rządów Bolesława sytuacja polityczna uległa stabilizacji. W 1173r. pryncepsem został Mieszko III Stary, który chciał wzmocnić swą władzę, w wyniku czego możnowładcy małopolscy zbuntowali się i na tronie zasiadł Kazimierz Sprawiedliwy. Upadła zasada senioratu. Potwierdzono to też w 1180r. na zjeździe w Łęczycy.
W późniejszych czasach dążono do zjednoczenia rozbitego państwa. Próby Leszka Białego zakończyły jego śmiercią w zamachu w Gąsawie w 1227r. Tymczasem zagrożenie ze strony Krzyżaków, sprowadzonych na ziemię chełmińską przez Konrada Mazowieckiego w 1226r., wzrastało. Dosyć skuteczna okazała się prowadząca do zjednoczenia polityka Henryka Brodatego (oraz jego syna – Henryka Pobożnego), księcia śląskiego, który opanował dzielnicę krakowską oraz część Śląska. Jednak państwo Henryków śląskich rozpadło się po najeździe Mongołów i przegranej bitwie pod Legnicą w 1241r.
Później, pod koniec XIII w., Henryk IV Probus (Prawy) scalił południowe ziemie polskie. Ziemię krakowską zapisał on w testamencie Przemysłowi II, który następnie ją utracił, ale potem zjednoczył ziemie północne z Pomorzem Gdańskim i został koronowany w Gnieźnie przez arcybiskupa Jakuba Świnkę na króla Polski. Wkrótce jednak został zamordowany w 1296r.,
a jego ziemie przejął Władysław Łokietek. Potem Wielkopolskę zajął Wacław II, koronowany  na króla w 1300r., a władzę po nim w 1305r. przejął Wacław III (niebawem zamordowano go na Czechach). Łokietek musiał uciekać z kraju.

Zjednoczenie

Władysławowi Łokietkowi udało się na początku XIV w. zjednoczyć Małopolskę, Pomorze Gdańskie, Wielkopolskę, Kujawy i środkową część Polski. Jednak już w 1308r. stracił Pomorze Gdańskie na rzecz Brandenburczyków. Łokietek został koronowany na króla w 1320r. na Wawelu w Krakowie przez arcybiskupa gnieźnieńskiego. Przed koronacją Łokietek wytoczył Krzyżakom proces o zagarnięcie Pomorza, lecz doprowadziło to do konfliktu zbrojnego,
w wyniku którego Polska utraciła w 1332r. ziemię dobrzyńską oraz Kujawy.
Po śmierci Władysława Łokietka w 1333r., na króla koronował się jego syn, Kazimierz.
W 1335r., na zjeździe w Wyszehradzie, władcy Czech zrzekli się pretensji do tronu polskiego,
a w 1343r. zawarto pokój z Krzyżakami w Kaliszu, na mocy którego Polska odzyskała Kujawy
i ziemię dobrzyńską, a Krzyżacy zatrzymywali Pomorze Gdańskie, ziemię chełmińską
i michałowską. Kazimierz Wielki prowadził politykę mającą na celu poszerzenie terytorium państwa. Udało mu się uzależnić Mazowsze, zająć ziemię płocką oraz Ruś Halicką. Nie powiódł się jednak jego plan dotyczący odzyskania Śląska. Kazimierz Wielki wprowadził też znaczne zmiany w sposobie funkcjonowania państwa, m. in. stworzył tzw. urzędy centralne. W czasach jego panowania panował pokój i rozwój gospodarczy, gdyż król prowadził niezwykle mądrą politykę zagraniczną oraz wewnętrzną. Wzmocnił również obronność państwa oraz uporządkował prawo. W 1364r. założył też w Krakowie pierwszy uniwersytet. Udzielał też chętnie lokacji. Niezwykle istotna okazała się uczta u Mikołaja Wierzynka w 1364r., na której Kazimierz przyjął wielu wpływowych władców. Na wypadek, gdyby zmarł, nie pozostawiając męskiego potomka (tak też się stało), zawarł unię personalną z Węgrami, na mocy której Ludwik Węgierski koronował się na króla Polski w 1370r. po śmierci Kazimierza Wielkiego.

Podsumowanie

Podsumowując: trudno jednoznacznie określić, jaką politykę prowadzili Piastowie. Myślę, że większość z nich dążyła do ekspansji, a w okresie rozbicia dzielnicowego – do zjednoczenia kraju. Jednak nie wszyscy prowadzili politykę mądrze. Często decyzje, które miały przynieść dobre efekty, czyniły zupełnie odwrotnie. Sądzę jednak, że Piastowie, którzy właściwie utworzyli państwo polskie, zostawili ją następnej dynastii, po ponad 400 latach rządów, w dobrej kondycji.

Bibliografia

– Lech Trzcionowski/Leszek Wojciechowski, Historia podręcznik dla gimnazjum klasa I, Warszawa, PWN, 2013
– pl.wikipedia.org