Przetwarzanie głębokie to metafora procesów, które zachodzą w naszym mózgu wtedy, gdy dokonujemy złożonych operacji na informacjach, angażujemy różne ośrodki mózgu i system pamięciowy. Dzięki temu “wydeptujemy“ trwalszy ślad pamięciowy w naszym mózgu, czyli lepiej rozumiemy i dłużej zapamiętujemy.

Co uczeń powinien zrobić, aby zacząć przetwarzać głęboko? Czy czytać wielokrotnie tekst?

Zdecydowanie nie!!! Wielokrotne czytanie tekstu wcale nie zwiększa naszego zapamiętywania. Dwukrotne przeczytanie tekstu zwiększa ilość informacji, którą zapamiętamy. Jednak trzykrotne, czterokrotne, wielokrotne. czytanie tekstu nie daje już żadnych statystycznie istotnych rezultatów, a jest jedynie marnowaniem czasu.

Co zatem robić?

Żebyśmy mogli zapamiętać coś trwałe, na dłużej, powinniśmy “coś zrobić” z danymi, informacjami. Dobrym przykładem może być “przetwarzanie elaboracyjne” treści, czyli dociekanie, zadawanie ciekawskich pytań, które pomoże nam nauczyć się zbiorów faktów, list, tabel itp. Zadawanie pytań: Dlaczego? Jak to się stało? Jak to jest możliwe, że…? i odpowiadanie na nie, wyszukiwanie odpowiedzi, sprawi, że po pierwsze poszerzymy naszą wiedzę, ale przede wszystkim nadamy sens, stworzymy kontekst dla informacji, które chcemy zapamiętać i tym samym zostaną one z nami na dłużej. Pytanie o sens treści, których mamy się nauczyć to po prostu metoda ciekawskiego dziecka, która wspiera nasz proces nauki.

Innym sposobem efektywnej nauki jest przetwarzanie informacji na różne sposoby: grupowanie, hierarchizowanie, przerabianie swoimi słowami, selekcja, zmiana formy zapisu (na przykład na graficzny), kodowanie kolorami, filtrowanie itp. Jak się do tego zabrać?

Tu z pomocą przychodzi metoda notowania, którą w praktyce może zastosować każdy, na każdym przedmiocie – jest to metoda Cornella. Uczniowie poznali ją podczas warsztatów.

Robienie notatek na lekcji tą metodą, a następnie uzupełnianie pewnych części notatek w domu sprawia, że przynajmniej 2 krotnie przetworzymy wiadomości z lekcji głęboko! 

Krótko o metodzie Cornella:

Uczeń dzieli każdą kartkę w zeszycie na 4 sekcje: A, B, C, D.

W sekcji A piszemy temat zajęć datę, a na kolejnych stronach, które są kontynuacją notatki z jednej lekcji wpisać należy tytuł strony – czyli jakaś główną myśl, tytuł tego co znajduje się w notatce na każdej ze stron. Jakiś wspólny mianownik dla zapisanych informacji.

W sekcji B wpisujemy po prostu notatkę z lekcji – tak jak do tej pory, tak jak potrafimy – nic bardziej prostszego.

Zabawa zaczyna się w sekcji C – po lekcjach, w domu naszym zadaniem jest przeczytać notatkę i z boku, na tymże marginesie wypisać najważniejsze informacje, kluczowe pojęcia – własnymi słowami, najważniejsze daty, istotne postacie, itp. Możemy ubogacić to prostymi ikonkami, które pomogą nam skojarzyć pewne rzeczy, zabawnymi, prostymi rysunkami, by uśmiechnąć się pod nosem na myśl o danym temacie – emocje to nasz sprzymierzeniec w procesie zapamiętywania. Tutaj możemy również podczas lekcji dopisywać informacje, wskazówki związane z tym, gdzie możemy zgłębić dany temat – czy to w podręczniku na konkretnej stronie, czy to w internecie oglądając jakiś film, czy czytając jakiś artykuł, książkę. W tym miejscu możemy zadać także pytania: dlaczego? z czego to wynika? co to oznacza? jakie to niesie skutki? – odpowiedzi na te pytania będą po prostu zastosowaniem metody ciekawskich pytań, które jeszcze bardziej pozwala zgłębić temat.

Gdy wykonamy powyższe zadanie przechodzimy do sekcji D – czyli podsumowania. Podsumuj to, co znajduje się na stronie własnymi słowami. Streść całość w 3 zdaniach. To wszystko.

Całość zajmie nam niewiele czasu, a w tym czasie mimowolnie, skutecznie powtórzymy materiał z lekcji przetwarzając go głęboko – czyli przeformułowujac go na własne słowa, wyłuskując najważniejsze informacje. Płynie z tego jeszcze kilka korzyści: po pierwsze jeśli zostaniemy niespodziewanie wywołani do odpowiedzi z ostatniego tematu z pewnością odpowiemy przynajmniej na 3, po drugie mamy idealnie przygotowany zeszyt do powtórek przed sprawdzianem, łatwo odnajdziemy w nim najważniejsze informacje i szybko je sobie przypomnimy.

Kolejna metodą, by przetwarzać głęboko treści a tym samym skutecznie się uczyć jest…. ROBIENIE ŚCIĄG. Tak, tak. dobrze czytacie. Zrobienie ściągi wymaga po pierwsze przeczytania tekstu, podręcznika, notatek, a po drugie należy te informacje przeformułować, skrócić, zapisać swoimi słowami. I tym sposobem segregujemy w pewien sposób naszą wiedzę. Ale jedno zrobienie ściągi niewiele nam pomoże. Proponuję zatem, jako formę powtórki materiału z całego działu przyrody, historii, polskiego czy geografii zrobić ściągę formatu A4. Następnie złożyć kartkę na pół i zrobić ściągę formatu A5. Dwa dni później zalecam znów, wracając do materiału, zrobić o połowę mniejszą ściągę – skracając coraz bardziej materiał, zapisując już tylko kluczowe słowa, które kojarzą nam się z większą całością. Jeśli proces powtórzy

Jeśli uczeń zrobi ściągę formatu 5cmx5cm to kilkukrotnie przetworzy informacje głęboko, skategoryzuje je, nada im ważność (część rzeczy wyrzuci w procesie zmniejszania ściągi), i zapisze skrótami, swoimi słowami – to podczas tych aktywności zapamiętujemy więcej, wydeptujemy, pamięciowy ślad. Jeśli, któryś z nauczycieli chciałby zastosować tę formę powtórki na lekcji proponuję zwieńczyć ją wywieszeniem, przyklejeniem do tablicy wszystkich prac – ściąg, a następnie przeprowadzenie klasowego konkursu na najlepszą ściągę – dzięki temu uczniowie przeczytają streszczone informacje innych osób  (gdzie będą znajdowały się nieco inne informacje niż u nich samych), tym samym znów mimowolnie powtórzą materiał. Zobaczą również jak można w inny sposób  (lepszy, gorszy, mniej, bardziej ciekawy) streścić dział. Oddawanie głosów na ściąge, z której uczniowie najbardziej chcieliby korzystać i wyłonienie laureata to dobra motywacja do tworzenia ciekawych ściąg.

*Uwaga! Bardzo zachęcam uczniów i nauczycieli do ROBIENIA ściąg jako formy nauki i korzystania z nich jako materiału do powtórki, nie zachęcam do KORZYSTANIA ze ściąg jako formy oszustwa.

Ostatnią metodą efektywnego uczenia, którą omówię jest ROBIENIE TESTÓW. Jeśli lubicie uczyć z kimś – to z pewnością polubicie tę metodę. Zaczynamy od tego, że umawiamy się z koleżanką/kolegą, że zrobimy dla siebie nawzajem test. Przeglądamy materiał do nauki a następnie wymyślamy pytania, zadania różnego typu: wyjaśnij, wymień, zaznacz, połącz, uzupełnij  itp. Już na etapie wymyślania zadań przetwarzamy wiedzę zawartą w materiale. Kolejnym etapem jest spotkanie ze znajomym i wymienienie się testami, a następnie ich rozwiązanie. UWAGA! Rozwiązujemy testy bez zaglądania do podręcznika, notatek – ważne w tym procesie będzie przypominanie sobie tego, o czym czytaliśmy, odtwarzanie wiedzy z pamięci. Jeśli nam się to nie uda, po napisanym teście możemy wrócić do pytań, na które nie znaliśmy odpowiedzi i uzupełnić wiedzę. Po rozwiązaniu testu oddajemy koleżance/koledze test, a ten przechodzi do jego sprawdzenia – i odwrotnie. Tym samym już po raz 3 przetwarzamy głęboko daną partię materiału, czyli uczymy się, spędzając dobry czas ze kolegą/koleżanką.

Ten sposób, można zastosować również podczas lekcji podsumowującej cały działy. Przez pierwsze 20 minut uczniowie tworzą test, sprawdzian, a następnie przekazują go osobie za sobą/przed sobą  i wszyscy mają 15 minut na jego rozwiązanie – bez zaglądania do podręcznika czy zeszytu. Ostatnie 10 minut lekcji poświęcamy na to, by twórca testu sprawdził jak poszło osobie, która go wypełniała. Co ważne – nie jest to na ocenę, jest to forma efektywnej nauki.

To która metoda spodobała się najbardziej?

Warsztaty zostały stworzone i przeprowadzone przez Panią Katarzynę Ciupę – szkolnego Doradcę Zawodowego na podstawie badań naukowych dotyczących neuroedukacji i bibliografii anglojęzycznej.

Pani Katarzyna uczestniczyła w PROGRAMIE PO WER 2019 – ZNAKI INNOŚCI w ramach, którego odbyła dwutygodniowy kurs Intensive English i rozwinęła swoje kompetencje językowe.