W tym roku obchodzimy 81. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim. To tragiczne wydarzenie jest mniej znane niż powstanie warszawskie, dlatego warto poznać jego historię. Symbolem pamięci o powstaniu w getcie warszawskim jest żółty żonkil.
Czym były getta i dlaczego powstawały?
Getto to osobna dzielnica miasta przeznaczona dla danej grupy osób, w tym przypadku Żydów. Miało ono na celu odseparować Żydów od reszty ludności. Warunki były tam tragiczne, a oprócz Niemców i osób z właściwymi dokumentami nikt nie mógł tam wejść ani wyjść. Wielu ludzi tam umarło, chociażby z powodu głodu, brudu, skrajnej nędzy czy tyfusu.
W 1942 Niemcy podjęli decyzję o ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej. Oznaczało to wysiedlenie wszystkich Żydów z gett i wysłanie ich do obozów zagłady. Likwidację getta w Warszawie rozpoczęto w tym samym roku. Wszyscy mieszkańcy getta mieli zostać wysłani do obozu w Treblince i zostać tam zabici. Żydzi, przewidując, co ma nastąpić, rozpoczęli powstanie.
Przebieg powstania
Powstanie rozpoczęło się 19 kwietnia 1943 roku. Od początku istnienia getta działały tam organizacje konspiracyjne, choć działaczom groziła śmierć. Jedną z pierwszych organizacji była Oneg Szabat, a latem 1942 roku powstała również Żydowska Organizacja Bojowa, na czele której stał Mordechaj Anielewicz, a należeli do niej również m.in. Icchak Cukierman oraz Marek Edelman. Inną ważną organizacją był również Żydowski Związek Wojskowy, któremu przewodzili Leon Rodal i Paweł Frenkel. Do pierwszych walk między ŻOB a Niemcami doszło już w styczniu 1943 roku, jednak Żydzi przygotowywali się do większej akcji, czyli do powstania.
Wiosną tego roku Niemcy rozpoczęli oficjalną akcję zlikwidowania getta. Niespodzianie napotkali wtedy opór kilkuset uzbrojonych żydowskich bojowników. Niemcy zostali zmuszeni do wycofania się. W następnych dniach toczyły się walki między Niemcami a ŻOB, ŻZW i Armią Krajową, która udzieliła im pomocy. Niestety Niemców było więcej, przeszukiwali oni domy, mieszkania w poszukiwaniu Żydów, a gdy kogoś znaleźli, od razu go zabijali albo transportowali na Umschlagplatz, czyli plac, z którego wyjeżdżał pociąg do Treblinki. Z tego powodu wiele z tych osób popełniało samobójstwo.
Wynik powstania
Walki oficjalnie trwały do 16 maja 1943 roku. Właśnie tego dnia Niemcy wysadzili budynek synagogi przy ul. Tłomackiej. Tak naprawdę przeszukiwanie domów czy ulic na terenie getta w celu znalezieniu Żydów, ukrywających się w ruinach, trwało jeszcze kilka miesięcy, a sporadyczne walki odbywały się do czerwca. W wyniku powstania zginęło aż 12 000 Żydów, z czego 60 000 osób znajdujących się w tym czasie w getcie zostało wywiezionych do obozu koncentracyjnego na Majdanku albo obozów pracy w Budzyniu, Poniatowej lub Trawnikach. Niektórym osobom udało się uciec, a część z nich brała udział w powstaniu warszawskim.
Upamiętnienie
W celu upamiętnienia tego ważnego wydarzenia w Warszawie czy innych miastach w Polsce wolontariusze rozdają papierowe żonkile – symbol pamięci o bohaterach, ofiarach i wszystkich osobach, które wtedy zginęły.