Współczesne początki piłki nożnej[3][4][edytuj | edytuj kod]

W XIX wieku Wielka Brytania była centrum rewolucji przemysłowej, co doprowadziło do znaczących zmian cywilizacyjnych. Granie w piłkę przenoszono z miast na podmiejskie łąki, doprowadzono do spisania pierwszych reguł. Prym wiodły szkoły publiczne, które uznały, że gry ruchowe mogą pozytywnie wpłynąć na rozwój i dyscyplinę młodzieży. Powstanie koleisprawiło, że szkoły mogły dużo łatwiej rywalizować ze sobą. Problemem był jednak brak wspólnych zasad gry. Reguły – zazwyczaj nieliczne – ustalano tuż przed meczem. Najstarsze znane zasady gry spisano w 1845 r. w Rugby School w środkowej Anglii.

Kluczowe dla rozwoju piłki nożnej okazały się reguły spisane w Cambridge w 1848 r. i w Sheffield w 1857 r. Od tego momentu można mówić o stopniowym oddzielaniu się piłki nożnej od rugby. Wówczas narastał też konflikt między zwolennikami i przeciwnikami grania ręką.

Reguły Cambridge spisano po spotkaniu 12 klubów. Wyróżniały się tym, że ograniczały możliwość trzymania piłki w ręku i faworyzowały jej kopanie. Reguły Cambridge nie zostały szeroko przyjęte w Anglii, ale stały się podstawą dla pierwszych zasad The Football Association w 1863 r.

Północnoangielski Sheffield Football Club założony w 1857 r. spisał w tym samym roku własne reguły, które miały znacząco wpłynąć na rozwój gry. W tym robotniczym regionie szkoły miały mniejszy wpływ na grę. Innowacje wprowadzone w Sheffield odcisnęły w ciągu kolejnych dwudziestu lat znaczące piętno na południowoangielskiej odmianie FA. Zasady wyróżniały się brakiem przepisu spalonego.

We wczesnych latach 60. XIX wieku dążenie do ujednolicenia reguł było na tyle duże, że 26 października 1863 r. udało się powołać 11 londyńskim klubom The Football Association – pierwszą organizację zarządzającą rozgrywkami piłkarskimi. Konflikt dotyczący szarżowania i gry rękoma doprowadził do powołania w 1871 r. the Rugby Football Union[5]. Drogi rugby i piłki nożnej się rozeszły.

Dalszy rozwój gry[edytuj | edytuj kod]

Pierwotna piłka nożna przypominała bardziej rugby. Identyczna zasada spalonego uniemożliwiała grę do przodu, stąd pod bramkę rywala przemieszczano się albo dryblując, albo za pomocą młyna. Na taktykę znacząco wpłynęliSzkoci, rozwijając grę podaniami.

Liczne zmiany w przepisach również wpływały na grę. Wycofanie zagrania mark doprowadziło do rozwoju gry głową. W ciągu kolejnego dziesięciolecia FA zaadoptowała liczne zasady z Sheffield, jak rzut wolny, rzut rożny, rzut z autu, czy poprzeczkę. Ostatecznie oba związki połączyły się w 1877 r.

Kolejne zmiany dotyczyły rzutu karnego, sędziów, bramkarza, pola karnego (wprowadzonego w 1902 r.), kartek (od 1970 r.), czy przeprowadzania zmian (dopuszczonych po raz pierwszy w 1958 r.). Przeprowadzano także modyfikacji wcześniejszych przepisów oraz dwukrotnie (w 1938 i 1997 r.) do uwspółcześnienia tekstu zasad. Do zarządzania regułami gry powołano w 1886 r. Międzynarodową Radę Piłkarską (IFAB – International Football Association Board).

Anglicy przebywający za granicami swojego kraju sprowokowali jej rozprzestrzenianie się na całym świecie. Dzięki łatwym podstawowym zasadom piłka nożna w krótkim czasie była znana na wszystkich kontynentach. Duże znaczenie dla rozwoju dyscypliny miało powołanie Międzynarodowej Federacji Piłki Nożnej (FIFA) w Paryżu w 1904 r., która od 1913 r. należy do IFAB, a od 1930 r. organizuje Mistrzostw Świata

Współczesne zasady gry

Mecze rozgrywane są na polu gry wyznaczonym w postaci prostokąta o szerokości od 45 do 90 m i długości od 90 do 120 m (przy jednoczesnym zastrzeżeniu, że boisko nie może być kwadratem, dla meczów międzynarodowych od marca 2008 roku FIFA ustanowiła wymiary boisk 105×68). Dwie krótsze linie nazywają się liniami końcowymi przy czym odcinek między słupkami – linią bramkową, natomiast dwie dłuższe – liniami bocznymi. Po przeciwległych stronach pola gry, na środku linii bramkowych, ustawione są bramki o szerokości między wewnętrznymi krawędziami słupków 7,32 m i wysokości dolnej krawędzi poprzeczki od podłoża 2,44 m. Zawody są rozgrywane piłką, która powinna mieć obwód nie mniejszy niż 68 cm i nie większy niż 70 cm, a jej masa powinna wynosić od 410 do 450 gramów. Przy rozpoczęciu zawodów ciśnienie powietrza we wnętrzu piłki musi wynosić od 0,6 do 1,1 atmosfery.

Interwencja bramkarza

Pełny skład drużyny liczy 11 zawodników, w tym bramkarz. Drużyna może również wyznaczyć maksymalnie do 7 zawodników rezerwowych (w rozgrywkach międzynarodowych rangi mistrzowskiej do 11). Personalia wszystkich zawodników muszą być wpisane do sprawozdania sędziowskiego, które musi być dostarczone do sędziego przed rozpoczęciem zawodów. W trakcie spotkania drużyna może dokonywać wymian zawodników, których liczba zależy od regulaminu danych rozgrywek. Zawodnik wymieniony nie może znaleźć się ponownie na placu gry.

Fragmenty gry wykonywane z miejsca (stałe fragmenty gry)

Wykonanie rzutu wolnego bezpośredniego

eśli piłka po uderzeniu, podaniu lub odbiciu przekroczy całym obwodem linię boczną, sędzia wskazuje wrzut. Wznowienie gry następuje przez wrzut piłki rękoma, zza i znad głowy bez odrywania nóg od podłoża z miejsca, w którym piłka opuściła pole gry, przez zawodnika drużyny przeciwnej. Gdy piłka opuści boisko poprzez linię bramkową (ale poza bramką), grę rozpoczyna się rzutem z rogu lub rzutem od bramki, w zależności od tego, który zawodnik ostatni dotknął piłki. Rzut z rogu wykonywany jest przez drużynę atakującą, jeżeli ostatnim zawodnikiem, który dotknął piłki, jest zawodnik broniący; w przeciwnej sytuacji wykonywany jest rzut od bramki. Rzut rożny wykonywany jest z pola rożnego i obowiązują przy jego wykonaniu takie same zasady jak przy wykonywaniu rzutu wolnego bezpośredniego. Rzut od bramki wykonywany jest z dowolnego miejsca pola bramkowego wykonawcy, przy czym piłka po zagraniu musi niedotknięta przez nikogo opuścić pole karne w obrębie boiska.

Po faulu w obrębie pola karnego sędzia dyktuje rzut karny. Rzut karny wykonywany jest z punktu karnego, który znajduje się w odległości 11 m od linii bramkowej oraz w równej odległości od słupków bramkowych. W czasie wykonywania rzutu karnego w polu karnym do momentu wprowadzenia piłki do gry może znajdować się tylko zawodnik wykonujący rzut karny oraz bramkarz, któremu nie wolno opuszczać linii bramkowej (ani skakać na niej obiema nogami). Rzut karny może być również rozegrany pomiędzy dwoma zawodnikami z drużyny, jednak po podaniu piłka musi potoczyć się do przodu, w kierunku bramki przeciwnika, a zawodnik, do którego podanie jest adresowane, do momentu zagrania piłki musi znajdować się poza polem karnym oraz w odległości 9 m 15 cm od punktu karnego i w odległości większej niż 11 m od linii bramkowej. Dozwolone jest dobijanie strzałów przez wszystkich zawodników. Strzelec rzutu karnego może dobijać, ale tylko jeżeli piłka zostanie rozegrana z innym zawodnikiem (najczęściej bramkarzem drużyny przeciwnej lub obrońcą). Jeżeli piłka po strzale zostanie odbita od słupka i nie dotknie jej żaden inny zawodnik, strzelec nie może ponownie zagrać piłki (a jeżeli dotknie – zostanie podyktowany rzut wolny pośredni dla drużyny przeciwnej). Wykonanie rzutu karnego powinno być płynne, niedozwolone jest markowanie strzału. W przypadku nieprawidłowości sędzia powtarza wykonanie rzutu karnego.

Piłka nożna na świecie

Międzynarodową Federacją Piłki Nożnej jest FIFA. Należy do niej 209 narodowych federacji piłki nożnej. FIFA organizuje światowe rozgrywki piłkarskie (turnieje olimpijskie, mistrzostwa świata kobiet i mężczyzn oraz grup młodzieżowych itp.) oraz ustala przepisy gry w piłkę nożną. Jest także nadrzędną organizacją wobec federacji regionalnych:

AFC – Azja
CAF – Afryka
CONMEBOL – Ameryka Południowa
CONCACAF – Ameryka Północna, Środkowa i Karaiby
OFC – Oceania
UEFA – Europa

Podział państw członkowskich FIFA na konfederacje

Piłka nożna na igrzyskach olimpijskich

Stadion Olimpijski w Londynie – arena igrzysk olimpijskich w 2012
Do kanonu dyscyplin olimpijskich piłka nożna weszła w 1900 r. i (z krótkimi przerwami) jest w nim do dziś. Wystartowały wówczas tylko trzy reprezentacje. Dodatkowo uznano je za reprezentacje „klubowe” i rozgrywki zdegradowano do rangi zawodów pokazowych, nie przyznając medali – dziś jednak MKOl honoruje te wyniki i kraje, z których wywodziły się zgłoszone drużyny figurują w oficjalnym katalogu medalowym. W 1904 do turnieju piłkarskiego przystąpiły niezależne drużyny, które reprezentowały równocześnie swoje państwa, przy czym z każdego kraju mogła przystąpić więcej, niż jedna drużyna (tym samym USA ma przypisany zarówno srebrny, jak i brązowy medal). Rozgrywki piłkarskie przypominały więc formułą dyscypliny indywidualne.

Dopiero w 1908 zorganizowano turniej piłkarski we współczesnym kształcie, tj. z reprezentacjami narodowymi. Początkowo prestiż imprezy był duży, jednak drastycznie zmniejszył się od czasu zainaugurowania mistrzostw świata w piłce nożnej (1930 r.), a potem w latach „olimpijskich” mistrzostw Europy (od 1960 r.).

Ranga imprezy zaczęła spadać jeszcze bardziej wraz z profesjonalizacją piłki nożnej, gdyż amatorski charakter igrzysk nie dopuszczał do rozgrywek zawodowych piłkarzy. Promowało to kraje tzw. realnego socjalizmu, w których formalnie nie istniał zawód piłkarza. Zawodnicy oficjalnie byli pracownikami resortu, który sprawował patronat nad ich klubem (np. górnikami, żołnierzami), jednak w praktyce źródłem ich utrzymania był sport. Złożone z takich piłkarzy reprezentacje olimpijskie były więc de facto pierwszymi reprezentacjami narodowymi. Stało się to przyczyną dominacji państw bloku socjalistycznego, które (z wyjątkiem zbojkotowanych przez większość z nich igrzysk w 1984 r.) zdobyły wszystkie piłkarskie złota olimpijskie w latach 1952–1988, z reguły przejmując także medale pozostałych kolorów.

W 1992 zniesiono kryterium amatorstwa, wprowadzając w jego miejsce cenzus wiekowy. Od tego czasu w turnieju olimpijskim występować mogą piłkarze do lat 23. Kwalifikację do igrzysk stanowią tym samym mistrzostwa kontynentalne reprezentacji młodzieżowych. System ten promuje kraje o cieplejszym klimacie, w których procesy dojrzewania zachodzą szybciej (w przypadku państw afrykańskich w grę wchodzą także niepewne metryki).

W celu uatrakcyjnienia mało popularnych rozgrywek olimpijskich, Międzynarodowy Komitet Olimpijski zawarł kilka lat później kompromis z FIFA, na mocy którego w kadrze olimpijskiej oprócz młodzieżowców może znaleźć się trzech piłkarzy starszych, jednak tylko pod warunkiem zgody klubu macierzystego. Piłka nożna na igrzyskach olimpijskich nadal jednak cieszy się rangą znacznie niższą, niż mistrzostwa świata i mistrzostwa kontynentalne. Rozgrywki te (w przeciwieństwie do eliminacji i finałów mistrzostw oraz oficjalnych meczów towarzyskich) nie są zapisane w oficjalnym kalendarzu FIFA, przez co kluby nie mają obowiązku zwalniania zawodników na imprezę. Wiąże się to też z tym, że turniej olimpijski pokrywa się w większości krajów z sezonem piłkarskim, przez co kluby nie chcą tracić zawodników w trakcie rozgrywek ligowych. Próby podniesienia rangi turniejów olimpijskich blokowane są przez FIFA oraz federacje kontynentalne (przede wszystkim UEFA), według których mógłby on stanowić zbyt silną konkurencję prestiżową i finansową dla organizowanych przez nie rozgrywek międzypaństwowych. Tym samym w piłce nożnej, w przeciwieństwie do większości dyscyplin sportowych, igrzyska olimpijskie nie stanowią i prawdopodobnie nie będą stanowić w najbliższym czasie najważniejszej imprezy.